Ο μύθος του Ηρός στην Πολιτεία

Ο μύθος του Ηρός στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα

Η «Πολιτεία», είναι το πληρέστερο Έργο του Πλάτωνα από την Διδασκαλία του Σωκράτη, (και οι «Νόμοι» το πληρέστερο έργο του Πλάτωνα χωρίς διαλόγους του Σωκράτη). Στην Πολιτεία ο φιλόσοφος αναλαμβάνει να μεταφέρει την έρευνα του Σωκράτη περί δικαιοσύνης, εκθέτοντας τον τύπο της Τέλειας Πολιτείας και εκ παραλλήλου του Τέλειου Ανθρώπου ως προτύπου εκείνης, για να καταδείξει την Ηθική Ανάγκη τόσο του Κράτους όσο και του Ατόμου να διάγουν πάντα με γνώμονα τη Δικαιοσύνη, Αρετή εφικτή μόνο αν είναι καρπός ενός γενικού συστήματος Εκπαίδευσης και μόρφωσης.

Η Δικαιοσύνη είναι η ίδια η ύψιστη Ιδέα του Αγαθού, η πηγή της απόλυτης Ευδαιμονίας, που συμπίπτει με τον Θεό, το απόλυτο Όν, η Αρχή της Τελειότητας, όλης της Γνώσης και ο Δημιουργός του Κόσμου. Σε αυτή την ιδανική πολιτεία αποκλείεται η Ποίηση, από τη Μυθολογία εμπνεόμενη, ως Κακή επιρροή για τα Παιδιά και τους νέους, διότι ο Σωκράτης τη θεωρεί μίμηση, Ψεύδος και όχι αλήθεια. Ο Φιλόσοφος εξαπολύει σφοδρή πολεμική εναντίον της επικής ποίησης των μεγάλων δασκάλων, Ομήρου και Ησιόδου, και θεωρεί ότι διαγράφουν το Θρησκευτικό συναίσθημα και τις κοινωνικές αρχές των πολιτών με ψευδείς παραστάσεις για τη Ζωή και το  Ήθος των Θεών και των Ηρώων, εξηγώντας ότι οι θεοί είναι απλοί και αληθινοί στα έργα και στα λόγια, και δεν χρειάζονται αλληγορικούς συμβολισμούς («Αλληγορία» έκφραση ή κείμενο ή έργο τέχνης που δεν σημαίνει κυριολεκτικά αυτό που λέγεται-φαίνεται, αλλά κρύβει άλλο νόημα, παραπέμπει σε άλλο μήνυμα.) όπως να μεταμορφώνονται (σαν τον Δία και τους άλλους θεούς) για να εξαπατήσουν τους ανθρώπους (368a-383c). Αλλά η τέχνη, όπως ελέχθη παραπάνω, δεν είναι επίσης επικίνδυνη μόνο γιατί με τα Πλαστά Έργα της μας Εξαπατά. Είναι επίσης επικίνδυνη, κατά τον Πλάτωνα, γιατί υπονομεύει τον ηθικό τρόπο Διαβίωσής μας.

Δεν έχει παρά να εγκύψει κανείς στα μεγαλύτερα Ποιήματα, στα έπη του Ομήρου και του Ησιόδου, και στις Τραγωδίες, για να το διαπιστώσει αυτό. Μπορεί να δει κανείς εκεί να αναπαριστάνονται οι θεοί κατά τρόπο αισχρό, πράγμα που δεν ταιριάζει με τη θεία ιδιότητά τους, και να υπονομεύονται αρετές, όπως η εγκράτεια και η ευπρέπεια. Οι φόνοι, οι δολοπλοκίες, οι προδοσίες, και άλλες αποτρόπαιες πράξεις, που καμιά κοινωνία δε θα τις ήθελε στους κόπλους της, αποτελούν βασικά θέματα των τραγικών έργων.

Η μουσική επίσης, με εξαίρεση το δωρικό και το φρυγικό μέλος, που προάγουν την ανδρεία και την εγκράτεια, κάθε άλλο παρά βοηθάει στην ηθική ανύψωση του ανθρώπου. Τα άλλα είδη μουσικής, το λυδικό και το ιωνικό, που καλλιεργούν τη θλίψη και τη μαλθακότητα, θα πρέπει, κατά τον Σωκράτη και Πλάτωνα, μαζί με τη διδασκαλία των τραγωδιών και τη μελέτη ποιητικών έργων, όπως εκείνων του Ομήρου και του Ησιόδου, που καταστρέφουν την Ηθική Υγεία των ανθρώπων, να Απαγορευθούν. Αντί αυτών, οφείλουν οι μητέρες από νωρίς να διηγούνται στα παιδιά τους Μύθους, όπου εξαίρονται οι διάφορες Αρετές.

Η «Πολιτεία» αποτελείται από δέκα βιβλία και σε αυτά περιέχονται δύο μύθοι: στο βιβλίο Ζ’ ο Μύθος του Σπηλαίου και στο Ι’ περιγράφεται ο Μύθος του Ηρός και μάλιστα έτσι τελειώνει και η «Πολιτεία». Είναι από τους πιο συναρπαστικούς και πολύ αναλυτικούς μύθους γεμάτος από πλούσιες παραστατικές εικόνες. Αξίζει να διαβάσει κανείς αυτόν τον μύθο και ας είναι εκτεταμένος, παρά την προσπάθεια για μία κατά το δυνατόν συνοπτική παράθεσή του. Αναφέρεται στη μεταθανάτια κρίση των ψυχών. Στον καθορισμό και στην περιγραφή των αμοιβών του Δικαίου μετά Θάνατον η Διαλεκτική παραχωρεί τον λόγο στον Μύθο, όπως πολλές φορές καταφεύγει ο Πλάτωνας για τη συμπλήρωση των φιλοσοφικών θεωριών του Σωκράτη και του Ιδίου.

Ως γνωστόν ο Πλάτωνας μετά την δολοφονία του διδασκάλου του Σωκράτη, μυήθηκε και στην φιλοσοφία των Πυθαγορείων και όσον αφορά τη μεταφυσική βάση του φιλοσοφικού δόγματός του, πίστευε στην αθανασία της ψυχής, αποδεικνύοντας ότι είναι το επακόλουθο μιας θεμελιώδους Θεωρίας (των Ιδεών) που φαίνεται να προσφέρει το λογικό νήμα για τη δομή του Σύμπαντος. Η ψυχή μετέχει σε πολλές διαδοχικές ζωές (μετεμψύχωση). Κάθε εξέλιξη στη φύση είναι εν γένει κυκλική άρα η ίδια κυκλική πορεία ισχύει και στην περίπτωση του θανάτου και του ερχομού στη ζωή. Αυτό που ονομάζουν οι άνθρωποι «μάθηση» είναι στην πραγματικότητα ανάμνηση, που σημαίνει ότι η ψυχή είναι ανεξάρτητη από το σώμα και αθάνατος.

Η ώρα της κρίσεως, ποιοτική κατάταξη της ψυχής

Και η αφήγηση του Μύθου του Ηρός γίνεται πάλι διά στόματος Σωκράτη.

Ο Σωκράτης, αρχίζει, λέγοντας ότι δεν θα πει την ιστορία του Αλκίνου (ο Αλκίνοος είναι βασιλιάς των Φαιάκων από την Οδύσσεια, και ο μέγας ιδεολόγος κάνει εδώ μια παρονομασία, προφανώς ειρωνευόμενος) αλλά ενός ανδρός αλκίμου (γενναίου), του Ηρός, γιου του Αρμενίου, που σκοτώθηκε σε μάχη. Όταν ύστερα από δέκα ημέρες πήραν τα πτώματα των άλλων πολεμιστών που βρίσκονταν σε αποσύνθεση από το πεδίο της μάχης, το δικό του σώμα παρέμενε ανέπαφο.

Με την παρέλευση δώδεκα ημερών, αφού τον είχαν μεταφέρει στην πατρίδα του για να τον θάψουν, τη στιγμή που τον είχαν πάνω στη νεκρική πυρά ο ήρωας αναστήθηκε και διηγήθηκε αυτά που είχε δει η ψυχή του. Είπε λοιπόν ο Ηρ ότι, όταν βγήκε η ψυχή του από το σώμα πορεύτηκε μαζί με άλλες ψυχές σε έναν τόπο δαιμονικό (ευδαίμονα). Εκεί υπήρχαν δύο χάσματα πάνω στη γη, το ένα δίπλα στο άλλο και άλλα δύο αντικριστά πάνω στον ουρανό. Ανάμεσά τους κάθονταν δικαστές, που εξέδιδαν την απόφασή τους, και πρόσταζαν τους δίκαιους να προχωρήσουν δεξιά και προς τα επάνω, μέσω της ουράνιας οδού, αφού πρώτα τους κρεμούσαν μια πινακίδα μπροστά με την απόφαση, και τους άδικους αριστερά και κάτω με την πινακίδα από πίσω τους να γράφει τα κακά που είχαν διαπράξει.

Οι τρεις δικαστές: Ραδάμανθυς, Μίνως, Αιακός

Όταν ήρθε η σειρά του Ηρός να δικαστεί, τον συμβούλευσαν να ακούει και να βλέπει προσεκτικά ό,τι συνέβαινε, για να γίνει κατόπιν αγγελιαφόρος στους ανθρώπους για τα συμβαίνοντα σε αυτόν τον τόπο. Έβλεπε εκεί τις ψυχές μόλις τελείωνε η δίκη τους να προχωρούν προς τα δύο χάσματα, και άλλες ψυχές, από την άλλη, να ανέρχονται από τη γη ή να κατέρχονται από τον ουρανό. Όσες ανέβαιναν από τη γη ήταν κατασκονισμένες και βρώμικες, ενώ όσες κατέβαιναν από τον ουρανό ήταν ωραίες και καθαρές.

Όλες οι ψυχές φαίνονταν ότι είχαν διανύσει μεγάλη πορεία και προχωρούσαν μετά με ευχαρίστηση προς ένα λιβάδι για να κατασκηνώσουν εκεί σαν να ήταν σε πανηγύρι, αφού χαιρετιούνταν όσες γνωρίζονταν και όλες αντάλλασσαν πληροφορίες οι μεν με τις δε για τα χθόνια και τα ουράνια. Όσες έρχονταν από τη Γη έκλαιγαν και οδύρονταν για όσα είχαν υποστεί στην πορεία τους εκεί, μια πορεία που κρατάει χίλια χρόνια. Όσες έρχονταν από τον Ουρανό διηγούνταν όλες τις μεγάλες απολαύσεις και το άφατο κάλλος που είχαν αντικρίσει. Ο καθένας για τις αδικίες που είχε διαπράξει και όσους ανθρώπους είχε βλάψει, για καθεμία ξεχωριστά η ψυχή του τιμωρείτο δέκα φορές, η κάθε φορά είχε διάρκεια εκατό χρόνια, όσο η ανθρώπινη ζωή, για να πληρώσουν δεκαπλάσια ποινή το κάθε αδίκημά τους.

Επίσης με την ίδια αναλογία, δεκαπλάσιες ήταν και οι ανταμοιβές για όσες ψυχές είχαν φανεί δίκαιες και ενάρετες εν ζωή. Ακόμη μεγαλύτερες ήταν οι ποινές για όσους είχαν ασεβήσει προς τους θεούς ή τους γονείς καθώς και για ιδιόχειρο φόνο. Ειδικά, τους χείριστους των ανθρώπων, όπως κάποιοι τύραννοι ή αυτοί που είχαν υποπέσει σε μεγάλα κακουργήματα, όταν προσπαθούσαν να ανέβουν ακουγόταν ένα μουγκρητό και άγριοι άνδρες με κόκκινη όψη τούς έριχναν ξανά από το στόμιο για να τους πετάξουν στα Τάρταρα.

Όπως είδαμε περιγράφεται με ζωντάνια μια Πυθαγόρεια αντίληψη, η χιλιετής περίοδος των ψυχών, δικαίων και αδίκων, όταν εγκαταλείψουν το φθαρτό σώμα. Στον αέναο κύκλο της η ψυχή κάνει το ταξίδι είτε από τη γη είτε από τον ουρανό για να ενσαρκωθεί διασχίζοντας το αντίστοιχο χάσμα, με το δεξί πάντα να είναι το ευώνυμο επειδή εκεί βρίσκεται η Ανατολή και συνάμα η κατεύθυνση των φωτεινών αστέρων.

Στον τόπο της κρίσεως τους περιμένουν οι αυστηροί δικαστές, γνωρίζουμε τα ονόματά τους, είναι ο Μίνωας, ο Ραδάμανθυς και ο Αιακός, οι οποίοι αποφασίζουν με δικαιοσύνη για την τύχη τους. Οι ψυχές που ανεβαίνουν από τη γη ξεχωρίζουν γιατί είναι γεμάτες ακαθαρσία και σκόνη, επειδή όσο είναι ενσαρκωμένες ασθενούν και χρέος τους επί της γης είναι η έρευνα και η μάθηση, και επιβάλλεται να εκτίσουν τις ποινές που τους έχουν υποβληθεί, να πληρώσουν για τα ανομήματά τους και τα κακουργήματά τους χίλια χρόνια. Οι ψυχές κατατάσσονται ποιοτικά, και ο ενάρετος βίος οφελεί την ψυχή και της δίνει το δικαίωμα επιστροφής στους αστέρες.

Θέαση του Σύμπαντος

Συνεχίζοντας ο Ηρ, λέει ότι ύστερα από επτά ημέρες παραμονής των ψυχών στο λιβάδι, την όγδοη σηκώθηκαν και ήταν υποχρεωμένες να βαδίσουν πάλι, και τέσσερεις ημέρες μετά έφθασαν σε έναν τόπο από όπου μπορούσαν να δουν ένα τεντωμένο ευθύ φως, σαν κίονας, που διαπερνούσε ουρανό και γη και έμοιαζε με την ίριδα, αλλά πολύ λαμπρότερο και καθαρότερο. Εκεί, ύστερα από μιας ημέρας δρόμο, είδαν να είναι τεντωμένες από τον ουρανό οι άκρες των δεσμών που το συγκρατούν. Το φως αυτό ήταν ο σύνδεσμος του ουρανού που συγκρατούσε την ουράνια περιφορά. Από τις άκρες των δεσμών του ήταν σφιχτά στερεωμένο το αδράχτι της Ανάγκης. Το αδράχτι είχε άξονα και αγκίστρι που ήταν κατασκευασμένα από χάλυβα και το σφοντύλι από ανάμεικτα μέταλλα. Το αδράχτι γύριζε πάνω στο γόνατο της Ανάγκης.

Το σφοντύλι είναι περίπου σαν αυτό που ξέρουμε στη γη, αλλά φαντάσου το σαν ένα μεγάλο σφοντύλι, κοίλο, σκαμμένο εσωτερικά, ένα άλλο μικρότερο προσαρμοσμένο, κατόπιν ένα τρίτο, ένα τέταρτο και άλλα τέσσερα. Οκτώ στο σύνολο, το ένα καλά ταιριασμένο στο άλλο. Ο κύκλος του μεγαλύτερου και εξωτερικού σφοντυλιού ήταν καταστόλιστος. Το αδράχτι ολόκληρο περιστρεφόταν προς την ίδια κατεύθυνση ενώ οι επτά εσωτερικοί κύκλοι έκαναν μια ήρεμη περιστροφή αντίθετη προς τη διεύθυνση του συνόλου. Επάνω στον καθένα από τους κύκλους ήταν καθισμένες και περιστρέφονταν Σειρήνες, μια πάνω σε κάθε κύκλο. Κάθε Σειρήνα έψαλλε με φωνή πάνω στον ίδιο τόνο και όλες μαζί σχημάτιζαν ένα αρμονικό ταίριασμα από νότες, μια συμφωνία. Την κυκλική κίνηση των σφονδύλων παρακολουθούσαν καθισμένες πάνω σε θρόνους οι τρεις Μοίρες, η Λάχεσις, η Κλωθώ και η Άτροπος, φορούσαν λευκά φορέματα, είχαν στέμματα στο κεφάλι και συνόδευαν με το άσμα τους την αρμονία των Σειρήνων. Η Λάχεσις τραγουδούσε τα παρελθόντα, η Κλωθώ τα παρόντα και η Άτροπος τα μέλλοντα.

Εδώ ο Πλάτωνας ξεκινάει την αστρονομική περιγραφή (του κατά τον Σοφότερων Όλων Σωκράτη) του Σύμπαντος, τη μεγάλη θέαση. Η ανθρώπινη ψυχή και η ανθρώπινη πολιτεία πρέπει να προσαρμοσθούν στο εναρμόνιο σύστημα της πολιτείας του Σύμπαντος, όπως λέει και στον «Τίμαιο». Οι ψυχές φθάνουν μετά τον λειμώνα στο υπέρλαμπρο φως με τις δέσμες από τις οποίες κρεμόταν το αδράχτι, δηλαδή ο άξονας περιστροφής των ουρανίων σωμάτων, της Ανάγκης με το στέρεο γόνατο, δηλαδή της απόλυτης αρχής, της πρωταρχικής αιτίας της συμπαντικής τάξεως (Ο ρόλος της Ανάγκης καταδεικνύεται και στο «Ανάγκα και θεοί πείθονται»).

Οι οκτώ κύκλοι εξηγούνται ως οι αστέρες: 1. Απλανείς, 2. Κρόνος, 3. Ζευς, 4. Άρης, 5. Ερμής, 6. Αφροδίτη, 7. Ήλιος και 8. Σελήνη. Τα σφοντύλια είναι οι πλανητικές τροχιές. Η σφαίρα των απλανών έχει την ίδια πάντα κίνηση από Ανατολάς προς Δυσμάς και οι άλλες σφαίρες έχουν τις δικές τους κινήσεις, αλλάζοντας έτσι θέση στο ουράνιο διάστημα. Η μουσική των Σειρήνων και των Μοιρών (Κλωθώ είναι ο ουρανός και η Άτροπος οι πλανήτες), που μοιράζουν τα μερίδια, ταυτίζεται με την πυθαγόρεια αντίληψη ότι η κίνηση όλων μαζί των πλανητών έδινε τους τόνους του επτάχορδου. Είναι η αρμονία των ουρανίων σφαιρών, η παγκόσμια μουσική. Ήρθε η επιστήμη και απέδειξε ότι όντως υπάρχει παλμική κίνηση των ουρανίων σωμάτων.

Οι ψυχές επιλέγουν - Το νερό της λήθης

Οι τρεις Μοίρες

Φθάνοντας εκεί οι ψυχές, αφηγείται ο Ηρ, ήταν αναγκασμένες να διαλέξουν το είδος της ζωής που ήθελαν να ζήσουν κατά την επόμενη ενσάρκωσή τους. Ένας προφήτης έπειτα έπαιρνε από τα γόνατα της Λάχεσης πολλά παραδείγματα βίου, τα τοποθετούσε μπροστά στις ψυχές και ανεβαίνοντας σε ένα βήμα ψηλό έλεγε: «Σας μιλεί η παρθένος Λάχεση, ψυχές εφήμερες, μέλλει να αρχίσετε άλλη περίοδο ζωής, σε σώμα θνητό. Δεν θα κληρωθείτε αλλά εσείς θα επιλέξετε την τύχη σας. Εκείνου που ο κλήρος θα βγει πρώτος, θα διαλέξει τον βίο που θα ακολουθήσει.

Η Αρετή δεν είναι κτήμα αδέσποτο, αναλόγως αν θα την εκτιμήσετε ή θα την περιφρονήσετε, θα είναι και το μερίδιό σας. Ο καθένας ευθύνεται για την επιλογή του, ο θεός δεν έχει καμία ευθύνη». Έπειτα έβγαλε άπειρα παραδείγματα βίου, περισσότερα από τους παρόντες γιατί ήταν και όλων των ζώων και των ανθρώπων ανεξαιρέτως, και κάθε λογής, ανακατεμένα, τυραννίες, εξορίες, ζητιανιές, ομορφιά, δύναμη, αγωνιστικότητα, καταγωγή, πλούτος. Ο καθένας έτσι έπρεπε ανάλογα με τη σειρά που προσδιόριζε ο κλήρος του, να επιλέξει ένα ορισμένο είδος ζωής. Σε αυτό το σημείο ο Σωκράτης παρεμβαίνοντας ο ίδιος επισημαίνει, εκτεταμένα, πόσο δύσκολο είναι αυτό, και πόσο σημαντική είναι η παιδεία σε έναν άνθρωπο στη διάρκεια της επίγειας ζωής του, αλλά και στη μέλλουσα ζωή του, ώστε να λάβει τις γνώσεις για να μπορεί να ξεχωρίσει τον καλό από τον κακό τρόπο ζωής, γιατί μόνο κατ’ αυτόν τον τρόπο γίνεται ευδαιμονέστερος και με πορεία προς τα επάνω.

Οι χωρίς υγιή φιλοσοφία ψυχές έσπευσαν να επιλέξουν βίους ένδοξους, χωρίς να υπολογίσουν πόση δυστυχία κρύβουν μέσα τους τα αξιώματα και τα μεγαλεία. Σε τέτοια λάθη έπεφταν περισσότερο οι ουρανοφερμένες ψυχές, που επειδή είχαν ζήσει σε μια κοινωνία συντεταγμένη και είχαν αποκτήσει την αρετή από συνήθεια και όχι από φιλοσοφική μόρφωση, δεν ήξεραν τα κακά της επίγειας ζωής. Όσες όμως ψυχές είχαν δοκιμαστεί σκληρά στην προηγούμενη ζωή τους, τώρα πρόσεχαν και δεν έκαναν την εκλογή τους με βιασύνη. Ο Ηρ είδε μαζί με άλλες ψυχές (Ορφέα, Αγαμέμνονα, Αίαντα κ.ά.) και την ψυχή του Οδυσσέα, που είχε τον τελευταίο κλήρο, ο οποίος εξαιτίας της ανάμνησης των δεινών του επί της γης, επέλεξε την ήσυχη ζωή ενός απλού ανθρώπου, που άλλοι την είχαν περιφρονήσει ενώ εκείνος όταν την είδε αναφώνησε ότι και τον πρώτο κλήρο να είχε πάλι την ίδια εκλογή θα έκανε. Επίσης είδε πολλές ψυχές ανθρώπων να επιλέγουν ζωές ζώων και πολλών ζώων να επιλέγουν ζωές ανθρώπων.

Μετά την επιλογή της κάθε ψυχή πήγαινε μπροστά στη Λάχεση και εκείνη έδινε στην καθεμιά τον δαίμονα που η ψυχή είχε επιλέξει για να τη συνοδεύσει μαζί με τον βίο που είχε διαλέξει. Ο δαίμονας πήγαινε πρώτα την ψυχή στην Κλωθώ για να επικυρώσει αυτή την επιλογή της μοίρας της κάθε ψυχής και μετά την πήγαινε στην Άτροπο, η οποία έκανε αμετάστροφη την επικύρωση της Κλωθώς. Έπειτα όλες οι ψυχές, χωρίς να κοιτάζουν πίσω, περνούσαν κάτω από τον θρόνο της Ανάγκης και έβγαιναν από την άλλη μεριά, προχωρούσαν προς το πεδίο της Λήθης, γυμνό από δέντρα, όπου επικρατούσε φοβερός και αποπνικτικός καύσωνας.

Όταν έφθασε το βράδυ, οι ψυχές κατασκήνωσαν όλες κοντά στον Αμέλητα ποταμό, που δεν μπορούσε το νερό του να το κρατήσει κανένα αγγείο. Κάθε ψυχή ήταν αναγκασμένη να πιεί με μέτρο το νερό, αλλά οι άφρονες που δεν κατάφερναν να συγκρατηθούν και έπιναν περισσότερο από ό,τι έπρεπε, λησμονούσαν τα πάντα. Αφού κοιμήθηκαν, και ήρθαν τα μεσάνυχτα, ακούσθηκε δυνατή βροντή και έγινε σεισμός, και ξαφνικά εκσφενδονίσθηκαν άλλος από εδώ άλλος από εκεί, σαν διάττοντες αστέρες, όπου έμελλε να αρχίσει η νέα τους γένεση. Τον ΄Ηρα μόνο δεν τον άφησαν να πιει νερό από τον Αμέλητα ποταμό. Το πώς ξαναγύρισε στο σώμα του δεν το ήξερε. Ξαφνικά, ανοίγοντας τα μάτια του, απλώς ήταν πρωί και είδε τον εαυτό του ξαπλωμένο πάνω στην πυρά.

Της ψυχής της προσφέρονται όλες οι ευκαιρίες των επιλογών της για την επόμενη ενσάρκωσή της. Οι ψυχές που έχουν προηγούμενη εμπειρία και αυτές που έχουν αποκτήσει φιλοσοφική παιδεία επιλέγουν προσεκτικά. Σε αντίθεση οι αγνές ψυχές του ουρανού, όντας ακατέργαστες, κατέβαιναν χωρίς ανάμνηση για ενσάρκωση και βάπτιση με τη ζωή, με τον μεγαλύτερο κίνδυνο να κάνουν μια λαθεμένη επιλογή. Ο προφήτης τους λέει: «Δεν θα σας εκλέξει ο δαίμονάς σας, αλλά εσείς θα τον εκλέξετε». Είναι αυτός ο δαίμονας-προστάτης που πίστευαν στην αρχαιότητα ότι βρισκόταν με τον άνθρωπο μαζί από τη γέννηση ως τον θάνατό του, είναι το θεϊκό στοιχείο της ψυχής (όπως το δαιμόνιο του Σωκράτη).

Είναι ο «φύλακας άγγελος». Η Αρετή είναι ελεύθερη, συνεχίζει, δεν μπορεί να μπει στην κλήρωση. Την κατακτά όποιος είναι άξιος γι’ αυτήν. «Αιτία ελομένου, θεός αναίτιος», γράφει κατά λέξη ο Πλάτωνας, δηλαδή αυτός που διαλέγει έχει την ευθύνη, ο θεός δεν έχει καμία συμμετοχή. Ο Πλάτωνας και ο Σωκράτης επιπλέον μας δείχνουν ότι πιστεύουν στη μετεμψύχωση αφού και τα παραδείγματα τρόπου ζωής είναι και ζώων και επιπλέον παρουσιάζει ψυχές που θέλουν να γίνουν ζώα και τανάπαλιν. Το ζωικό βασίλειο αντιμετωπίζεται το ίδιο με το ανθρώπινο. Στο τέλος οι ψυχές θα περάσουν την τελευταία δοκιμασία πηγαίνοντας στο πεδίο της Λήθης, όπου θα σβήσουν οι αναμνήσεις της ψυχής, αλλά πρέπει να πιουν νερό από τον Αμέλητα ποταμό με μέτρο ώστε οι εκπαιδευμένες στη φιλοσοφία να μη λησμονήσουν τα πάντα.

Συνάγεται το συμπέρασμα ότι η ψυχή διανύοντας τροχούς γεννήσεων κατά τον Πλάτωνα κατατάσσεται σε επίπεδα, ερχόμενη από το Σύμπαν και επιστρέφοντας εξαγνισμένη και τελειοποιημένη σε αυτό.

Ο εσχατολογικός αυτός μύθος, μαζί με τους άλλους του Σωκράτη και του Πλάτωνα, που όλοι εμπλέκονται και έχουν συνοχή, υποκρύπτει ένα μεγάλο φιλοσοφικό σύστημα αξιών, δίνοντας ένα διαφορετικό νόημα ζωής, αλλάζοντας το νοητικό πεδίο, με γνώμονα διάκρισης την παιδεία και πάντα την απόκτηση της Αρετής με βάση τη δικαιοσύνη, και απώτερο σκοπό την αφύπνιση της ψυχής και τον φωτισμό της. Ιδανικά κείμενα που προσφέρουν το ερέθισμα για έναν εσωτερικό και βαθύ διαλογισμό.

The Science of Prana

The Science of Prana

Dr Swami Dharmavratananda Saraswati

A blind man and a lame man were very good friends. One day they decided to visit a nearby town to attend a festival. So the blind man said to the lame man, “Please lead me.” The lame man said, “I can lead you but I can't walk. You can walk, but you can't see.” Finally a wise man passed by and he advised the lame man to sit on the shoulders of the blind man. They did so and eventually managed to reach the show.

This story indicates that there are two forces in our lives. One is the force of consciousness which can see but cannot move, and the other is the force of energy which can move but cannot see. I would like to explain the same concept in the modern scientific context. Atomic energy is an energy without consciousness. Consciousness can guide that energy in a positive or a negative direction. It can create a bomb blast and destroy a whole city, or it can illuminate and provide power to an entire city and transform life. Energy is the crude power and consciousness is the guiding factor.

Consciousness is a state of continual awareness. The gross mind, consisting of manas, buddhi, chitta and ahamkara, is the aspect of consciousness which interacts with the manifest world. We know that the physical body is made up of matter. If we dissect it, ultimately we reach sub-atomic particles which lead on to nothing but energy. So this gross, physical body is nothing but a condensation of energy in the form of matter. The force of mind (consciousness) is guiding the whole body (energy). Therefore, the combination of energy and consciousness is very evident. One becomes the realm of energy in the form of the gross body and gross brain, and the other remains the field of consciousness.

As to the disparity between mind and brain, it becomes clear that the brain is like the hardware of a computer; it provides all the circuits but it is consciousness, the software, which runs the circuits. If a portion of the hardware is cut then a portion of the software cannot work. In the same way, consciousness and matter, the brain, work together. The brain has a neurological function and the mind has a conscious function. Both are interrelated parts in which the brain does the physical processing and the mind does the processing in the realm of consciousness.

Pranic energy

In yoga a state is described which is a subtler manifestation of energy and consciousness fused into one. That phenomenon is called pranic energy. Pranic energy is very different from the normal concept of energy. In a study of the yogic scriptures and modern research, in search of this unique phenomenon, we have come across many unique correlations. The most impressive one was by a Russian, named Kirlian, who devised a method to photograph these mysterious energy fields. His work indicated that there is an energy in the body which is more subtle than the gross movements of molecules. Great saints are often depicted with haloes around their heads. The Kirlian instruments produce similar pictures around any living organism or its parts. In one experiment Kirlian accidentally put his finger in a very high magnetic field. The resulting photograph showed an 'aura' around the finger. In one experiment into this phenomenon, he cut a leaf in half and photographed one half. The photograph showed the 'aura' of the entire leaf, which indicates that there is a subtle body which persists in the gross body.

Kirlian photographed his finger over a period of time. Usually it showed a bright 'aura', but one day the light emanation was very dim. He did not know the reason. Nothing was wrong with the machine. The next day he fell sick and during the illness the dim 'aura' persisted. When he recovered, his 'aura' was restored to normal. He concluded that changes in the pranic field precede the onset of physical disease or problems. Research has shown that diseases have different frequency patterns. Just as X-rays show different holes and morbid phenomena, these different frequency patterns show morbid phenomena which actually precede the onset of physiological defects.

It was also shown that pranic energy is greatly influenced by one's state of mind. When we are fresh and alive we feel buoyant and energetic. That is a subjective feeling but nobody knows where it comes from. After a boring lecture or a hard day's work we feel drained. Why? If the blood glucose and blood pressure are measured all the parameters will be normal, but still we feel depleted. What is missing from the system? When Swamiji was in the USA he participated in research using Kirlian photography. Four subjects had their fingers photographed before and after work. In the morning the auras were bright and wide. In the evening, when they returned tired and drained after a hard day's work, the auras were sunken or dull in colour. But the interesting thing was that just fifteen to twenty minutes of yogic practices immediately restored the brightness and lustre of the aura and the corresponding physiological and psychological feelings of health and buoyancy.

Asanas

The practices of yoga are relevant here. Asanas are practices which are psychophysiological in nature, but which have a certain relationship to these energy flow patterns. In the yogic tradition, these energy flow patterns are called nadis. Nadi comes from the root word nad, meaning 'to flow'. A nadi is a flow field. Just as there is a blood flow in the arteries and veins, in the same way, a whole network of energy flow fields has been described in the scriptures, with specific Sanskrit names. We are familiar with only two or three popular ones, but there are 72,000 nadis, each having a name and a flow which has a different direction and a different attribute.

Asanas work on particular nadis. For example, in tadasana the whole nadi system is stretched from the tips of the toe to the tips of the fingers. The stretching and aligning of these flow fields improves the flow of energy within them. When a kink in a pipe is straightened the flow becomes smoother. Asanas work in the same way. It is postulated that the joints, where the body moves, are the most likely places where kinking and obstructions can occur. The pawanmuktasana part 1 series improves the joint functions and removes obstructions to the flow of energy in the joints. It is best for improving the flow in the nadis. In Chinese medicine the same nadis are termed acupuncture meridians. This is the basic principle on which acupuncture, acupressure and reflexology is based, i.e. on the same physiological phenomena or energy fields as the yoga practices.

Pioneering research in this field has been carried out by Dr Hiroshima Motoyama. He designed a machine called AMI, which measures energy emitted from the acupuncture meridians. He measured and compared the flow of ki or energy in various meridians and came to the conclusion that a particular disease phenomena correlates with a defect in a particular flow field of a particular nadi. It has been focused and pinpointed. Any practice which will open the flow of pranic energy in that nadi correlates with clinical recovery. This research is as scientific as that of any other science. Therefore, the choice of yogic practices for a particular disease has to be on the basis of these flow field meridian patterns. We know that the yogic practices work and we know what the diseases are, but we do not know how to correlate which asana with which disease, or how many times, or for how long. There must be some objective criteria. I think that further research will find out more about these flow patterns and, in the future, provide guidelines as to the choice of a yoga practice for a particular disease state.

Pranayama

In the same way, we can compare the practices of pranayama with channel cleansing practices which increase the voltage. Before upgrading the voltage in a wire, first you clean the wire. If you upgrade the voltage in a dirty wire, it is likely to short circuit. Similarly, with the advanced yogic practices it is always advisable to clean the system first. Don't jump in. If I hear that the kundalini yoga practices are the best ones to awaken my kundalini, and immediately start with these practices, I may end up in a psychosis. That has happened to many seekers who have insisted on doing advanced sadhana and have landed in mental hospitals. Why? There was a short circuit because there was not enough preparation for this energy field pattern. Therefore, yoga practitioners advocate cleansing practices first and then upgrading the voltage with the practices of pranayama.

Two points become important here. Firstly, somehow the breath is closely linked with the degree of voltage, with increasing the amount of pranic flow. It has been seen that shallow, rapid breathing is correlated with low levels of prana, and deep relaxed breathing is correlated with high levels of prana. If the breathing can be slowed down and prolonged, and certain pranayama techniques followed, then these energy fields can be influenced in a very positive way.

Secondly, any energy has two poles; electrical energy has two poles, pranic energy also has two poles. One pole is called ida, the other pingala. One is positive, the other is negative. Whichever pole is flowing will influence this pranic field We have a preliminary working knowledge from a scientific point of view. However, in the future, yogis and scientists need to work in closer coordination on this mysterious phenomena which is happening to us all the time.

Another observation is that in a group we also interact at the level of vibration, not just at the level of speech and hearing. For example, you meet an unknown person, you like that person and you talk to him. Then you meet a very nice person, but you just don't feel like talking to him, even though you have not even been introduced. With a person like Swamiji the simplest word he says becomes a source of inspiration. Then there are people who say very good things but they don't make any impression on the mind. Why? Because there is an interaction like vibrational matching, like resonance, like tuning forks. If two people are vibrating at relative frequencies they tune together very well. So this pranic field also has a group dynamic. Therefore, during the practice of yoga, the building up of a group dynamic, of a teacher-disciple relationship, are all important phenomena.

Relaxation and meditation

The science of mantra is also relevant here. Mantras are vibrations of a particular frequency, arranged in a particular pattern, having a particular effect on the whole structure pattern. There can be a mantra to open a particular nadi for a particular disease, there can be a mantra to derive a particular change in this pranic field. The science of mantras is almost lost, but once it was a known practice and many still exist.

I talked about the relationship of stress and pranic energy. In group interactions, teachers often report feeling drained after just one hour of lecturing, as if they had run fifteen kilometres. What is the reason? They feel drained because during the process of interaction they lose their energy and feel diminished. Therefore, whenever we are interacting we have to be careful of these phenomena. Stress markedly reduces the voltage of the pranic field. A small amount of stress can drastically shrink the aura to a dark colour. Buoyancy and happiness can click it back into a bright shape. Therefore, the practice of relaxation is very important and complementary to asana and pranayama.

In meditation practices where you direct the force of your consciousness, your awareness, to a particular energy flow field, such as navel to throat or the nostrils, you can open that channel. Dr Dean Ornish has used a lot of different visualization techniques to help open up the coronary arteries. What is the principle? When you visualize and take your awareness into that particular energy field, the nadis related to that particular area begin to open and clear up. When the pranic field clears up, the energy flow becomes smooth, the tissues become rejuvenated and the healing process begins. Even though the coronary arteries may remain choked, the tissues become rejuvenated.

In this way, many meditation techniques, visualization techniques and breathing techniques, even alternative methods of therapy such as homeopathy, are based on the same principle. You just have to know what the vibrational defect is, complement it with a molecule which has the same effect, and it works. Acupuncture, acupressure, reiki, pranic healing and psychic healing all share this knowledge of the vibratory body, the pranic body, the energy body, the pranayama kosha, and, therefore, they are all branches of the same science related to this level of our existence.

source: http://www.yogamag.net/archives/1998/cmay98/prana.shtml