Σάββατο 25 Απριλίου 2015

Αλέξανδρος ο Μέγας από το Γεγονός στις Μυθοπλασίες

Ο λεγόμενος «όρκος του Μεγάλου Αλεξάνδρου» κυκλοφορεί στο διαδίκτυο (ενώ έχει «κορνιζωθεί» και σε διάφορα κτήρια, δημόσια και μη) σε μία και μοναδική μετάφραση (με μικρές παραλλαγές), χωρίς να υπάρχει ΠΟΥΘΕΝΑ το πρωτότυπο αρχαίο κείμενο.

Ο όρκος αυτός -που στην πραγματικότητα δεν αποτελεί όρκο, αλλά ευχολόγιο και παραινέσεις- αποδίδεται στον Μέγα Αλέξανδρο, σε λόγο που εκφώνησε σε συμπόσιο, στην πόλη Ώπιδα της Ασσυρίας, το 324 π.Χ. ενώπιον 9.000 αξιωματούχων Ελλήνων και Ασιατών και δήθεν αναφέρει ότι δεν ξεχωρίζει τους Έλληνες απο τους Βάρβαρους.

Μια πρώτη αναγκαία επισήμανση, θα πρέπει να γίνει στο σημείο όπου τοποθετείται το συμβάν. Η πόλη Ώπιδα (στην ακκαδική γλώσσα, Upa ή Upija) ήταν της Βαβυλωνίας και όχι της Ασσυρίας.

Ο Καλλισθένης, ανηψιός του μεγάλου φιλόσοφου Αριστοτέλη, ακολούθησε μετά από προτροπή του θείου του, τον Αλέξανδρο στην Περσία, για να καταγράψει τα γεγονότα σαν ιστορικός που ήταν. Στα χέρια μας έχουμε τα γραπτά του, που πίσω από αυτά υπάρχει πάντα ένας μύθος, για το αν ήταν αληθινά ή όχι, αλλά όπως και να έχει το πράγμα, δεν γίνεται κανένας λόγος σ' αυτά για τον «όρκο».

Ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς που αναφέρει γεγονότα από την ζωή και το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, είναι ο Αρριανός, που από τα ιστορικά του βιβλία, το σπουδαιότερο και το καλύτερο, που διασώθηκε ολόκληρο, είναι η «Αλεξάνδρου Ανάβασις». Αποτελείται από επτά βιβλία γραμμένα στην αττική διάλεκτο. Μέσα σε αυτά δεν αναφέρει καθόλου τη λέξη «όρκος». Όσοι τον επικαλούνται, παραπέμπουν σε απόσπασμα από το βιβλίο «Αλεξάνδρου Ανάβασις» (Ζ, 7, 9-10):

...Αυτός ο λόγος μου, Μακεδόνες, δεν θα εκφωνηθεί για να σταματήσει την επιθυμία σας για επιστροφή στην πατρίδα -γιατί μπορεί ο καθένας σας να φύγει όπου θέλει με την έγκρισή μου- αλλά για να καταλάβετε τι λογής είμαστε εμείς και τι λογής γίνατε εσείς και φεύγετε.

Και θα αρχίσω πρώτα την ομιλία μου με αναφορά στον πατέρα μου Φίλιππο, όπως είναι φυσικό, ο Φίλιππος λοιπόν, αφού σας παρέλαβε περιφερομένους και φτωχούς, που βοσκούσατε τα λίγα σας πρόβατα στα βουνά ντυμένοι με προβιές και που πολεμούσατε με δυσκολία γι’ αυτά εναντίον των Ιλλυριών και των Τριβαλλών και των γειτόνων Θρακών, σας αξίωσε να φορέσετε χλαμύδες αντί για τα δέρματα και σας κατέβασε από τα βουνά στις πεδιάδες, καθιστώντας σας αξιωματούχους (αντιπάλους) απέναντι των γειτόνων βαρβάρων, έτσι που να στηρίζετε τη σωτηρία σας πια όχι στην οχυρότητα της τοποθεσίας αλλά στην προσωπική σας ανδρεία, και σας κατέστησε πολίτες πόλεων και σας εκπολίτισε με νόμους και χρυσά ήθη. Και απέναντι αυτών των βαρβάρων, από τους οποίους υποφέρατε εσείς και τα υπάρχοντά σας, σας ανέδειξε σε ηγεμόνες από δούλους και υπηκόους και πρόσθεσε τα περισσότερα μέρη της Θράκης στην Μακεδονία και, καταλαμβάνοντας τα πιο επίκαιρα σημεία των παραθαλασσίων περιοχών, ανέπτυξε το εμπόριο στη χώρα και εξασφάλισε για εσάς την χωρίς κινδύνους (εξωτερικούς) εκμετάλλευση των μεταλλείων και σας κατέστησε κυρίαρχους των Θεσσαλών, που παλιότερα πεθαίνατε από τον φόβο σας, και ταπεινώνοντας το έθνος των Φωκέων άνοιξε διάπλατα και ευκολοδιάβατο το δρόμο για την Ελλάδα αντί του αρχικά στενού και αδιάβατου, και τους Αθηναίους και Θηβαίους, που ταλαιπωρούσαν πάντα την Μακεδονία με τις επιδρομές τους, τους ταπείνωσε σε τέτοιο βαθμό, και με δική σας ήδη συμμετοχή σ’ αυτά ώστε αντί να πληρώνετε φόρους στους Αθηναίους και να είστε υπήκοοι των Θηβαίων, να εναποθέτουν εκείνοι την ασφάλειά τους σε σας ως επί το πλείστον.

Και αφού κατέβηκε στην Πελοπόννησο, διευθέτησε τις εκεί υποθέσεις και, αφού ανακηρύχθηκε στρατηγός με απεριόριστες αρμοδιότητες όλης της υπόλοιπης Ελλάδας για το στράτευμα εναντίον του Πέρση βασιλιά, πρόσθεσε περισσότερο αυτή τη δόξα όχι στον εαυτό του περισσότερο παρά στο κοινό των Μακεδόνων.
Αυτές τις υπηρεσίες έχει προσφέρει ο πατέρας μου σε εσάς, ώστε να τις εκτιμήσει κανείς σπουδαίες αυτές καθαυτές, αλλά μικρές σε σύγκριση με τις δικές μας.
Γιατί εγώ, παραλαμβάνοντας από τον πατέρα μου ελάχιστα χρυσά και ασημένια σκεύη, ούτε εξήντα τάλαντα στα ταμεία, χρέη του Φιλίππου πάνω από πεντακόσια τάλαντα και, αφού δανείστηκα ο ίδιος επιπλέον άλλα οχτακόσια, ξεκινώντας από τη χώρα μας που δεν επαρκούσε ούτε για τις βοσκές σας, αμέσως σας άνοιξα τον δρόμο του Ελλησπόντου, ενώ οι Πέρσες τότε ήταν παντοδύναμοι στην θάλασσα, και κατανικώντας με το ιππικό τους σατράπες του Δαρείου, προσάρτησα όλη την Ιωνιά στην δική σας επικράτεια και όλη την Αιολία και τις δυο Φρυγίες και τους Λυδούς και κυρίευσα την Μίλητο με πολιορκία και όλα τα άλλα μέρη, που προσχώρησαν σε μας με την θέλησή τους, τα πήρα και τα παρέδωσα σε εσάς να τα καρπώνεσθε και τα αγαθά από την Αίγυπτο και την Κυρήνη, όσα απόχτησα χωρίς μάχη, ανήκουν σε εσάς, και η Κοίλη Συρία και η Παλαιστίνη και η χώρα ανάμεσα στα ποτάμια (Μεσοποταμία) είναι δικό σας κτήμα, και η Βαβυλώνα και τα Βάκτρα και τα Σούσα δικά σας, και ο πλούτος των Λυδών και οι θησαυροί των Περσών και τα αγαθά των Ινδών και η έξω θάλασσα δική σας, εσείς είστε σατράπες, εσείς στρατηγοί, εσείς ταξίαρχοι.

Γιατί για μένα τι υπάρχει παραπάνω ύστερα από αυτούς τους κόπους πέρα από αυτή την πορφύρα και το διάδημα αυτό;
Προσωπικά δεν έχω τίποτε άλλο και κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για δικούς μου θησαυρούς παρά μόνο γι’ αυτά, δικά σας αποκτήματα η όσα φυλάγονται για εσάς.
Γιατί δεν υπάρχει λόγος να φυλάξω τους θησαυρούς προσωπικά για μένα, που σιτίζομαι το ίδιο με εσάς και προτιμώ τον ίδιο με εσάς ύπνο, και μάλιστα νομίζω ότι ούτε καν τρώω τα ίδια φαγητά με όσους από εσάς έχουν κοιλιόδουλες προτιμήσεις, και ξέρω ότι για σας, για να μπορείτε εσείς να κοιμάστε ήσυχοι.
Αλλά μήπως απόχτησα αυτά διοικώντας ο ίδιος άκοπα και χωρίς ταλαιπωρίες, ενώ εσείς κοπιάζατε και ταλαιπωρούσασταν; Και ποιός από εσάς αναγνωρίζει ότι κουράστηκε περισσότερο για μένα, από ότι εγώ για εκείνον;

Εμπρός λοιπόν, και οποίος από εσάς έχει τραύματα, ας βγάλει τα ρούχα του και ας τα δείξει, και εγώ θα δείξω τα δικά μου σχετικά, γιατί, από έμενα κανένα μέρος του σώματος μετωπικά και απόμεινε χωρίς τραύματα, ούτε υπάρχει όπλο η από τα χειριζόμενα με το χέρι η από αυτά από εκτοξεύονται, που να μη φέρω πάνω μου τα ίχνη του, αλλά και με ξίφος από χέρι έχω πληγωθεί και τόξα έχω δεχτεί ήδη και με βλήματα μηχανών χτυπήθηκα και με πέτρες πολλές φορές και με καδρόνια βαλλόμενος για εσάς και για δική σας δόξα και για δικό σας πλούτο σας οδηγώ νικητές ανάμεσα από κάθε στεριά και θάλασσα και από όλους τους ποταμούς και τα όρη και όλες τις πεδιάδες, και τέλεσα τους ιδίους γάμους με σας και τα παιδιά μου. Και απέναντι σε οποίον υπήρχαν χρέη, χωρίς να πολυεξετάσω για ποιόν λόγο δημιουργήθηκαν, ενώ τόσα πολλά εισπράττατε ως μισθό και τόσα πολλά ιδιοποιούσουνταν όταν γινόταν λεηλασία μετά από πολιορκία, όλα τα εξόφλησα.

Και υπάρχουν χρυσά στεφάνια για τους περισσοτέρους από σας, αθάνατα ενθύμια και της δικής σας ανδρείας και της από μένα επιβράβευσή σας. Και οποίος σκοτώθηκε, έπεσε ένδοξα, και έγινε μεγαλοπρεπής η ταφή του, και χάλκινοι ανδριάντες έχουν τιμηθεί, απαλλαγμένοι από εκτάκτους φόρους και κάθε οικονομική υποχρέωση, γιατί, πράγματι, κανείς από εσάς δεν σκοτώθηκε υποχωρώντας, όταν εγώ πρωτοστατούσα στις μάχες.

Και τώρα εγώ σκόπευα να στείλω πίσω τους απόμαχους από σας αξιοζήλευτους από τους συμπατριώτες σας, αλλά αφού θέλετε να επιστρέψετε όλοι σας, φύγετε όλοι και στην επιστροφή ανακοινώστε ότι το βασιλιά σας Αλέξανδρο, που κατανίκησε τους Πέρσας και τους Μήδους και τους Βάκτριους και τους Σάκες, που κυρίευσε τους Ουξίους και Αραχώτους και Δράγγες, που υπόταξε τους Παρθυαίους και τους Χορασμίους και τους Υρκανίους μέχρι την Κασπία θάλασσα, που πέρασε τον Καύκασο πέρα από τις Κασπίες πύλες, που διάβηκε τον Όξο ποταμό και τον Ταναί, ακόμη και τον Ινδό ποταμό που δεν πέρασε κανένας άλλος εκτός από τον Διόνυσο και τον Υδάσπη και τον Ακεσίνη και τον Υδραώτη, και που θα περνούσε και τον Ρφαση, αν εσείς δεν αντιδρούσατε, και που προχώρησε στη μεγάλη θάλασσα και από τα δυό στόμια του Ινδού, και που διέσχισε την έρημο της Γαδρωσίας, απ’ όπου κανείς ποτέ νωρίτερα δεν πέρασε με στρατό, και που στο πέρασμα του κατέκτησε την Καρμανία και τη χώρα των Ωρειτώ, και που το εγκαταλείψατε και φύγατε, παραδίδοντας τον στους κατανικημένους βαρβάρους να τον φυλάγουν.

Ίσως αυτά θα είναι για εσάς δόξα εκ μέρους των ανθρώπων και (θεωρηθούν) όσια βέβαια, όταν θα τα αναγγείλετε. Φύγετε...

Όπως γίνεται αντιληπτό καμία σχέση δεν έχουν οι στίχοι με τον «όρκο». Κι έχει σημασία εδώ να διευκρινιστούν οι συνθήκες, κάτω απ' τις οποίες, εκφωνήθηκε αυτό ο λόγος απ' τον Αλέξανδρο. Τον Αύγουστο του 324 π.Χ. στην πόλη Ώπιδα (και όχι Ιόππη, όπως λανθασμένα την προφέρουν αρκετοί) της Βαβυλωνίας, οι στρατιώτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου στασίασαν. Αφορμή υπήρξε το γεγονός της αποστράτευσης των παλαιμάχων, στους οποίους χάρισε πλουσιότατα δώρα «ώστε να τους ζηλεύουν όλοι όταν γυρίσουν στην πατρίδα», όπως επί λέξει τους είπε ο Μακεδόνας στρατηλάτης, αποχαιρετώντας τους, στην διάρκεια μιας γενικής συνέλευσης του στρατού (το Κοινόν των Μακεδόνων). Αυτό παρεξηγήθηκε από τους στρατιώτες του, οι οποίοι πίστεψαν ότι ο Αλέξανδρος ήθελε να τους «ξεφορτωθεί» επειδή τους αντιπαθούσε (μετά την άρνησή τους να συνεχίσουν την εκστρατεία στις Ινδίες) και τους θεωρούσε ανίκανους πλέον να πολεμήσουν. Επί πλέον είχαν πληροφορηθεί ότι μόλις είχαν φθάσει στα Σούσα οι νέες πολεμικές μονάδες από τους λεγόμενους «Επίγονους», δηλαδή από εκπαιδευμένους στην πολεμική τακτική των Μακεδόνων, νέους αριστοκρατικών οικογενειών Περσών, Μήδων, Βακτριανών κ.λπ. Ξέσπασε τότε οχλαγωγία και εκτοξεύθηκαν προσβλητικά λόγια από τους στρατιώτες εναντίον του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος εξεμάνη και αφού υπέδειξε 13 από τους υποτιθέμενους πρωτεργάτες της ανταρσίας διέταξε να εκτελεστούν. Νεκρική σιγή έπεσε στην Συνέλευση και ο Αλέξανδρος εξαγριωμένος τους τα είπε «έξω από τα δόντια».

Μια άλλη παραπομπή που δίνουν οι υποστηρικτές της ύπαρξης του «όρκου» είναι ο Ερατοσθένης και το έργο του «Χρονογραφίες», το οποίο είναι μία εξιστόρηση των πιο σημαντικών γεγονότων, από την άλωση της Τροίας μέχρι την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σε αυτό του το έργο έχουν προσάψει το γεγονός του «όρκου», το οποίο όμως δεν έχει διασωθεί.

Σχετικά με τους ισχυρισμούς ότι ο «όρκος» καταγράφεται στο ανυπόληπτο (λόγω επεμβάσεων και προσθηκών εν ψυχρώ από κάποιους καλόγερους αντιγραφείς) κείμενο που αποδίδεται λανθασμένα –γι’ αυτό επισήμως αναφέρεται ως Ψευδο-Καλλισθένης– στον Καλλισθένη τον Ολύνθιο, ο οποίος συνέγραψε το έργο «Αλεξάνδρου πράξεις», απ’ όπου διασώζονται μόνον αποσπάσματα, μικρανηψιό του κορυφαίου φιλοσόφου Αριστοτέλη, το οποίο πρωτοεμφανίσθηκε γύρω στον 3ο αιώνα μ.Χ. και είναι γνωστό ως «Μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου» ή «Αλεξάνδρου βίος», εκεί αναφέρονται τα παρακάτω (Ψευδο-Καλλισθένης, «Αλεξάνδρου Βίος» 26, 29, 41 Εκδόσεις Κάκτος, σελ. 463):
«...Θεέ των Θεών και κυρίαρχε ολόκληρης της κτίσης, εσύ που δημιούργησες με τον Λόγο σου το σύμπαν, τον ουρανό και την γη. Τίποτα δεν είναι αδύνατο για εσένα, αφού όλα υποτάσσονται δουλικά στον λόγο του προστάγματός σου, γιατί μίλησες και δημιουργήθηκαν, έδωσες εντολή και γεννήθηκαν, εσύ μόνο είσαι αιώνιος, άναρχος, αόρατος, μοναδικός Θεός και δεν υπάρχει άλλος εκτός από εσένα, γιατί με το όνομα και το θέλημά σου έκανα και εγώ όσα θέλησες, και έδωσες στο χέρι μου ολόκληρο τον κόσμο, παρακαλώ λοιπόν το πολυύμνητο όνομά σου και τούτη την δέηση μου εκπλήρωσε και ας θελήσεις να κατέβω σύντομα για δεύτερη φορά στην χθόνα, και να βοηθήσω ξανά την ανθρωπότητα γιατί σίγουρα με έχει ανάγκη, και μην παραβλέψεις έμενα τον άθλιο που έχω τολμήσει να ξεστομίσω τέτοια λόγια, γιατί γνωρίζω την φροντίδα σου για μένα και την τέλεια αγαθότητά σου...».

Καμιά σχέση λοιπόν με τον φανταστικό «όρκο».

Ο μοναδικός που έχει μείνει πλέον και που θα μπορούσε να έχει τον «όρκο» η την αναφορά του, σε κάποιο κείμενο, είναι ο Πλούταρχος. Ούτε και εδώ αναφέρεται πουθενά ο «όρκος» από τον Πλούταρχο, γιατί στα έργα του αναφέρει σημαντικότερα πράγματα από ανύπαρκτους όρκους.

Ο «όρκος», που δεν είναι κείμενο του 324 π.Χ., αλλά πολύ μεταγενέστερο, του 1951 μ.Χ., πήρε σάρκα και οστά στο έργο του Χρήστου Ζαλοκώστα «Μέγας Αλέξανδρος: Ο πρόδρομος του Ιησού». Ο Ζαλοκώστας, ως φαίνεται, βάση λογοτεχνικής αδείας, πήρε αφορμή από μία πρόταση του Πλούταρχου («Περί της Αλεξάνδρου τύχης η αρετής») και στην σελίδα 235 του βιβλίου του, προσθέτοντας, αφαιρώντας, κόβοντας και ράβοντας από διάφορα αρχαία κείμενα, εντελώς κατά το δοκούν, δημιουργεί από μόνος του αυτόν τον περίφημο δήθεν όρκο, τον οποίον αποδίδει στον Αλέξανδρο.

Μια άλλη πηγή «έμπνευσης» του Ζαλοκώστα, θεωρείται πως είναι μια παράγραφος (1.4.9.) στα «Γεωγραφικά» του Στράβωνα, που αναφέρεται στον Ερατοσθένη και η οποία έχει ως εξής:
«Στο τέλος της (γεωγραφικής) αναφοράς του (ο Ερατοσθένης) μη ασπασθείς τη γνώμη εκείνων που διαιρούν την ανθρωπότητα σε Έλληνες και βαρβάρους, και εκείνων που συμβούλευαν τον Αλέξανδρο να συμπεριφέρεται προς μεν τους Έλληνες ως εις φίλους προς δε τους βαρβάρους ως εις εχθρούς, διατυπώνει την άποψη ότι είναι καλύτερα να διακρίνουμε τους ανθρώπους σε καλούς και κακούς. Διότι πολλοί από τους Έλληνες είναι κακοί ενώ πολλοί από τους βαρβάρους είναι πολιτισμένοι, όπως συμβαίνει με τους Ινδούς και τους Αριανούς και επίσης με τους Ρωμαίους και Καρχηδονίους που τόσο θαυμάσια πολιτεύονται. Για τον λόγο αυτόν βέβαια ο Αλέξανδρος, μη δίνοντας βαρύτητα σε τέτοιες προτροπές, προτιμούσε να αποδέχεται και να ευεργετεί τους ευδοκίμους άνδρες όποιοι και αν ήσαν αυτοί. Όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση, οι διαχωριζόμενοι με αυτόν τον τρόπο, ετίθεντο άλλοι μεν σε ευμένεια άλλοι δε σε δυσμένεια. Διότι σε άλλους επικρατούσε η νομιμότητα και η παιδεία και η λογική και σε άλλους τα αντίθετα. Έτσι λοιπόν ο Αλέξανδρος δεν αγνόησε τους συμβουλάτορες αλλά αποδεχθείς το σκεπτικό των συμβουλών έκανε αυτά που ήταν συνεπαγόμενα μάλλον παρά αντίθετα, στοχεύοντας στη λογική αφετηρία των μηνυμάτων που έπαιρνε».
[Αρχαίο κείμενο: «Επί τέλει δε του υπομνήματος ουκ επαινέσας τους δίχα διαιρούντας άπαν το των ανθρώπων πλήθος εις τε Έλληνας και βαρβάρους, και τους Αλεξάνδρω παραινούντας τοις μεν Έλλησι ως φίλοις χρήσθαι τοις δε βαρβάροις ως πολεμίοις, βέλτιον είναι φησίν αρετή και κακία διαιρείν ταύτα. Πολλούς γαρ και των Ελλήνων είναι κακούς και των βαρβάρων αστείους, καθάπερ Ινδούς και Αριανούς, έτι δε Ρωμαίους και Καρχηδονίους ούτω θαυμαστώς πολιτευομένους. Διόπερ τον Αλέξανδρον αμελήσαντα των παραινούντων, όσους οίον τ’ ην αποδέχεσθαι των ευδοκίμων ανδρών και ευεργετείν. Ώσπερ δι’ άλλο τι των ούτω διελόντων τους μεν εν ψόγω τους δ’ εν επαίνω τιθεμένων, η διότι τοις μεν επικρατεί το νόμιμον και το παιδείας και το λόγων οικείων, τοις δε ταναντία. Και ο Αλέξανδρος ουν ουκ αμελήσας των παραινούντων, αλλ’ αποδεξάμενος την γνώμην τα ακόλουθα, ου τα εναντία εποίει, προς την διάνοιαν σκοπών την των επεσταλκότων»]

Ο Ζαλοκώστας, είχε προφανώς υπόψη του όχι μόνο τα παραπάνω αλλά και όλη την πολιτεία του Αλεξάνδρου απέναντι στους «βάρβαρους» λαούς που περιήλθαν στην επικράτειά του. Ως γνωστόν, πολλούς από αυτούς τους «βάρβαρους» διόρισε διοικητές επαρχιών. Προσέλαβε χιλιάδες «βάρβαρους» στρατιώτες ισότιμους με τους Έλληνες. Οργάνωσε ομαδικούς γάμους Μακεδόνων με «βάρβαρες» συζύγους. Προφανώς επέδειξε ανάλογη φιλική και ενωτική συμπεριφορά και προς τα «βάρβαρα» λαϊκά στρώματα (όπως θα λέγαμε με τη σημερινή ορολογία). Αφού λοιπόν αυτά έκανε στην πράξη ο Αλέξανδρος, προφανώς θα μπορούσε και να τα πει σε έναν λόγο του στην Ώπιδα (κοντά στη Βαβυλώνια) ή στην Ιόπη (Γιάφα της Παλαιστίνης) ή οπουδήποτε αλλού. Έτσι σκέφθηκε ο Ζαλοκώστας και συνέθεσε ο ίδιος έναν αντίστοιχο λόγο («όρκο») που «λογοτεχνική αδεία» έβαλε στο στόμα του Αλεξάνδρου.

Κάτι που προκαλεί εντύπωση στον «όρκο», είναι η «φράση» του Αλέξανδρου «...δεν χωρίζω τους ανθρώπους όπως κάνουνε οι στενόμυαλοι σε Έλληνες και βάρβαρους...». Αυτή η φράση είναι σε πλήρη αντίθεση με τα λεγόμενα του δασκάλου και μύστη του, Αριστοτέλη, και είναι αρκετά δύσκολο έως απίθανο να είπε κάτι τέτοιο ο Αλέξανδρος. Μην ξεχνάμε ότι ο Μ. Αλέξανδρος έλεγε ότι στον Φίλιππο χρωστάει το «ζην» αλλά στον Αριστοτέλη το «ευ ζην».

Ο Πλούταρχος στο «Περί της Αλεξάνδρου τύχης και αρετής» (329, β, 7) μας λέει ξεκάθαρα τις διδασκαλίες του Σταγειρίτη Φιλόσοφου προς τον Αλέξανδρο για το θέμα των βαρβάρων:
«...ως Αριστοτέλης συνεβούλεβεν αυτώ (τω Αλέξανδρο) τολις μεν Ελλήνιση ηγεμονικώς, τοις δε βαρβάροις δεσποτικώς χρώμενος και των μεν ως φίλων και οικείων επιμελούμενος, τοις δε ως ζώις η φυτοίς προσφερόμενος, πολεμοποιών φυγών ενέπλησε και στάσεων υπούλων την ηγεγεμονίαν, αλλά κοινός...».

Σε πολλούς λόγους του ο ίδιος ο Αλέξανδρος διαχώριζε του Έλληνες από τους βαρβάρους, και ακριβώς αυτό έκανε και η μητέρα του Ολυμπιάδα στις επιστολές τις προς τον γιο της.

Εξάλλου σε κάθε πόλη που καταλάμβανε, και πριν αναχωρήσει για την επόμενη, διόριζε κάποιους στρατηγούς του, η αλλιώς σατράπες από την εκεί ορολογία, σαν βασιλιάδες και αρχηγούς της κατακτημένης πόλης, που φυσικά ήταν μόνο Μακεδόνες και κανένας τους βάρβαρος.

Τέλος, αποτελεί αναχρονισμό ένα άλλο σημείο του «όρκου» στο οποίο μιλά ο Αλέξανδρος για «λευκούς» και «μελαμψούς». «Χρωματικός» φυλετισμός ουσιαστικά δεν υπήρξε στον ελληνο-ρωμαϊκό κόσμο. Είναι προϊόν της ευρω-αμερικάνικης αποικιοκρατίας και φυσικά νεώτερο.

Silver coin of Alexander wearing the lion scalp of Herakles, British Museum.

Δευτέρα 6 Απριλίου 2015

Surya Namaskara - Sun Salutation

Surya Namaskara – An Energising Practice

Dr Swami Nirmalananda Saraswati

Director, Yoga Research Foundation, Head of Department of Applied Yogic Science, Bihar Yoga Bharati

As a spiritual practice surya namaskara or ‘salutations to the sun’ dates back to the ancient vedic period when the sun was worshipped as a powerful symbol of spiritual consciousness. The practice has ever since been utilised to awaken the solar aspects of an individual’s nature and release the vital energy for the development of higher awareness.

According to Prashnopanishad, the sun is the source of prana (energy) for everything that exists on the planet Earth. The Rigveda says, “The rise of the sun illumines earth, sky and the space beyond the sky. The sun is the atma, the part of eternal God, in every moving and non-moving being.”

The sun is considered as the only manifest form of the eternal principle. It is the giver of everything that we need, food, water in the form of rain, oxygen/energy/prana, light/vision, warmth, good strong health, intellect and so on.

In the Gayatri mantra we worship the sun, the supremely luminous creator of three worlds, the earth, sky and the space above the sky, and request him to guide our intellect. Worship of the sun is an act of acknowledgement (thanksgiving) and a process of receiving this energy. It consists of chanting the Gayatri mantra and other surya mantras and hymns, the practices of surya namaskara and nadi shodhana pranayama and meditation on the sun. One of the five major tantras, Saura tantra, is devoted to the practices of sun worship.

The practice of surya namaskara as it exists today was later added to the original vedic version of sun worship. The bija mantras and surya mantras as used in the practice of surya namaskara in Satyananda Yoga originally belonged to Tricha-kalpa-namaskara of Brahmakarma Samuchchaya, a technique of sun worship.

Yogic philosophy describes two types of energies in our bodies. The first, prana shakti, flowing in pingala nadi, is the solar, positively charged energy with masculine characteristics, and corresponds to the breath in the right nostril. The second, manas shakti, flowing in ida nadi, is the lunar, negatively charged energy having feminine characteristics, and corresponds to the breath in the left nostril. Prana shakti is responsible for physical activity, extroversion, dynamism, courage, leadership qualities, aggression, reasoning and logical understanding, etc. Manipura chakra, the psychic centre also known as the solar plexus, located behind the navel in the vertebral column, is the storehouse of prana shakti. In contrast, manas shakti is responsible for mental activity, introversion, nurture and growth, empathy, qualities of acceptance, adjustment and surrender, creativity, the ability to find non-conventional alternatives, intuitive understanding, artistic abilities, etc.

Both these energies are equally important for dealing with life’s different situations as well as for spiritual growth. The sympathetic and parasympathetic branches of the autonomic nervous system in the physical body may be equated to a great extent with prana shakti and manas shakti respectively. The practice of surya namaskara activates prana shakti and manipura chakra. The Suryopanishad states that people who worship the sun as Brahman become powerful, active, intelligent and acquire good health and long life. The Puranas recommend that one should pray for good health to Lord Sun.

Awakening of prana shakti bestows agility, flexibility, good posture, lean body, good health, physical strength, courage, dynamism, self-confidence and clear thinking. The heightened state of prana shakti is necessary for day-to-day living, when facing the external world and its inbuilt stress.

Research studies

The research studies presented here were carried out in the Dept of Applied Yogic Science of Bihar Yoga Bharati by MSc students as their dissertation/experimental project. The first study by Ravi Shankar (MSc 2001–2003) shows the effect of surya namaskara on pingala/ida or right/left swara dominance. The second study by Nirmala Thomas (MSc 2003–2005) shows the effect of surya namaskara on the level of self-confidence and some aspects of health.

EXPERIMENT 1

Effect of surya namaskara on swara pattern

Hypothesis

Regular practice of surya namaskara for one month will correct ida dominance in asthmatics.

Method

Subjects: 20 asthmatics, 10 females and 10 males, from Barh, Bihar, were selected for the experiment. Their ages ranged from 25 to 45 years. None had any other major disease. Depending on their willingness to practise yoga regularly, they were assigned to either the experimental or the control group.

Parameter: Record of dominance of nasal flow (right or left) at sunrise and sunset time

Procedure: All the subjects were taught the method of checking nasal flow dominance (swara) using their hands. They were given a diary to note down their swara at sunrise and at noon.

The experimental group was introduced to the practice of surya namaskara. They were given two slow and five fast rounds of the practice every day for 30 days. There was no intervention with the control group. Neither of the groups were doing any other yogic practices. They did not make any changes to their lifestyle just prior to or during the experimental period.

Results and analysis

According to the science of swara yoga, the pattern of the swara is predetermined and in tune with the lunar movement. On a given lunar day a certain swara should be dominant at sunrise and at sunset. Deviation from the normal pattern indicates imbalance at one or more kosha levels. At sunrise and sunset, readings were collected on the first and last seven days of the experimental period. These readings were compared to the expected normal swara of that lunar day and time. Readings that deviated from the normal were labelled abnormal and it was noted whether the deviation was towards the left or right nostril.

Table 1 shows the abnormal swara in the first week (pre value) and the last week (post value) of the experiment in the experimental group.

Table 1: Abnormal swara pattern in the experimental asthmatic group

Out of 10 subjects, 7 showed diminished left swara dominance or a change towards right swara dominance and 3 showed insignificant change (See Graph 1).

Table 2 shows the abnormal swara in the first week (pre value) and the last week (post value) of the experiment in the control group.

Table 2: Abnormal swara pattern in the control asthmatic group

Out of 10 subjects, 2 showed more left dominance; 7 showed no or an insignificant change and 1 showed a decrease in left dominance (See Graph 1).

Conclusion

The dynamic practice of surya namaskara stimulates pingala nadi or the right nasal flow.

Some observations on the physical effects of surya namaskara

In another experiment, Dr D. B. Lad (MSc 2000–2002) found that regular practice of surya namaskara reduces body weight and abdominal girth. He experimented with 12 young men (aged 16 to 22 years) from Munger, Bihar, practising 12 dynamic rounds of surya namaskara daily for one month. The results are presented in table 3.

Table 3: Effects of surya namaskara on body weight and abdominal girth

EXPERIMENT 2