Η Κράση των Τεσσάρων Χυμών του Ιπποκράτη (Hippocrates 4 Fluids)

Η Κράση των Τεσσάρων Χυμών του Ιπποκράτη

Συχνά ακούμε τη φράση «αυτός έχει γερή κράση», δηλαδή έχει καλή υγεία. Η λέξη «κράση» προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «κεράννυμι» που σημαίνει ανακατεύω.

Σύμφωνα με τον πατέρα της ιατρικής Ιπποκράτη, το σώμα μας εκκρίνει τέσσερις “Χυμούς” :
την Μέλαινα Χολή, που αντιστοιχεί στο στοιχείο της Γης, το Φλέγμα, που αντιστοιχεί στο στοιχείο του Ύδατος, το Αίμα, που αντιστοιχεί στο στοιχείο του Αέρος και την Ωχρά Χολή, που αντιστοιχεί στο στοιχείο του Πυρός. Η αρμονική συνύπαρξη των τεσσάρων αυτών χυμών στο σώμα, χωρίς να υπερτερεί κάποιος εις βάρος των υπολοίπων, διατηρεί τον οργανισμό του ανθρώπου σε υγιή κατάσταση. Η σωστή αναλογία των χυμών χαρακτηρίζεται με τον όρο «κράσις». Η ισορροπία της αναλογίας των χυμών συντηρεί την υγεία «ευκρασία», ενώ η διαταραχή της «δυσκρασία» προκαλεί τις αρρώστιες.

Η έκκριση καθενός από τους χυμούς αυξάνεται ή μειώνεται σε σχέση με τις τέσσερις εποχές του έτους. Στο έαρ αντιστοιχεί ο Αήρ, στο θέρος αντιστοιχεί το Πυρ, στο φθινόπωρο η Γη και στον χειμώνα το Ύδωρ. Οι απότομες αλλαγές των καιρικών συνθηκών επιφέρουν ανισορροπία των εκκρίσεων και προκαλούν αρρώστιες. Όσο πιο ομαλή είναι η μετάβαση από την μία εποχή στην άλλη, τόσο πιο ομαλή είναι και η έκκριση των χυμών.

Αυτοί οι τέσσερις χυμοί, σε σχέση με την αναλογία βάσει της οποίας υπάρχουν στον οργανισμό, περιγράφουν και τους τέσσερις τύπους ιδιοσυγκρασίας των ανθρώπων, στους οποίους επικρατεί ένα κυρίαρχο αίσθημα. Ο μελαγχολικός άνθρωπος, στον οποίο ισχυρότερος χυμός είναι η μέλαινα χολή, είναι επιρρεπής στην μελαγχολία και αντιστοιχεί στο στοιχείο της Γης. Ο φλεγματικός άνθρωπος, στον οποίο επικρατεί ο χυμός του φλέγματος, βρίσκεται εύκολα σε κατάσταση ηρεμίας και αντιστοιχεί στο στοιχείο του Ύδατος. Ο αιματώδης άνθρωπος αισθάνεται εύκολα αισιοδοξία και αντιστοιχεί στο στοιχείο του Αέρος. Τέλος, ο χολερικός άνθρωπος είναι λίαν παρορμητικός και αντιστοιχεί στο στοιχείο του Πυρός.

Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, το γεγονός πως η έκκριση του καθενός από τους βασικούς χυμούς του οργανισμού σχετίζεται και με ένα συγκεκριμένο όργανο του σώματος (σπλήνα – ΓΗ / εγκέφαλος -  ΝΕΡΟ / καρδιά – ΑΕΡΑΣ / ήπαρ -  ΦΩΤΙΑ).

Κάθε χυμός υπερισχύει κατά την διάρκεια μιας συγκεκριμένης από τις τέσσερις εποχές του έτους και χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες ποιότητες (ξηρό + ψυχρό – ΓΗ / ψυχρό + υγρό – ΝΕΡΟ / υγρό + θερμό – ΑΗΡ / θερμό + ξηρό – ΠΥΡ).

Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει εκ φύσεως την προδιάθεση να διατηρεί την αρχική σύσταση και ισορροπία εντός του. Αυτό επιτυγχάνεται με την εξισορρόπηση των τεσσάρων γεύσεων: 
το ξινό αντιστοιχεί στην ΓΗ, το γλυκό στο ΥΔΩΡ, το αλμυρό στον ΑΕΡΑ και το πικρό στο ΠΥΡ.

Οι τέσσερις χυμοί σχετίζονται και με τα τέσσερα ριζώματα (δηλαδή τα τέσσερα στοιχεία) του φιλοσόφου Εμπεδοκλή, τα οποία ο Αέτιος αντιστοίχισε και σε μια θεότητα: ο Άδης είναι ο θεός που κυβερνά την ΓΗ, η Νήστις η θεότητα που κυβερνά το ΥΔΩΡ, η Ήρα τον ΑΕΡΑ (και πάλι συναντάμε τον αναγραμματισμό ΗΡΑ -ΑΗΡ) και ο Ζεύς είναι ο θεός που κυβερνά το ΠΥΡ.

Ο μέγας φιλόσοφος Πυθαγόρας αντιστοίχισε την ΦΩΤΙΑ στην Μονάδα, τον ΑΕΡΑ στην Δυάδα, το ΝΕΡΟ στην Τριάδα και την ΓΗ στην Τετράδα, σύμφωνα με τον Ιάμβλιχο.

 Εάν, λοιπόν, επιθυμούμε την αρμονία και την υγεία ψυχής και σώματος, μπορούμε να εντοπίσουμε σε ποιον τύπο ιδιοσυγκρασίας ανήκουμε και να ελαττώσουμε ή να αυξήσουμε τις ποιότητες που μας λείπουν. Σε ένα ουσιαστικότερο στάδιο, μπορούμε εντοπίζοντας τον τύπο στον οποίο ανήκουμε να εξελίξουμε την αυτογνωσία μας και μετέπειτα και την πνευματική μας ανάπτυξη.

Ο Ιπποκράτης, στηριζόμενος στη διδασκαλία των Προσωκρατικών όσον αφορά τα 4 στοιχεία που αποτελούν το Σύμπαν (Γη, Νερό, Φωτιά, Αέρας), υποστήριζε ότι τα 4 αυτά στοιχεία εκδηλώνονται μέσα στο ανθρώπινο σώμα με τους 4 ζωογόνους χυμούς, οι οποίοι με τη σειρά τους προσδιορίζουν την ιδιοσυγκρασία και τη σωματική διάπλαση του ατόμου.

Παρά το γεγονός ότι στη σύγχρονη επιστήμη δεν γίνεται λόγος περί χυμών, εντούτοις είναι αποδεκτή η αντίληψη αναφορικά με τη συνδρομή τεσσάρων βάσεων που απαρτίζουν το ανθρώπινο γονιδίωμα, ήτοι: αδενίνη (Α), κυτοσίνη (C), γουανίνη (G), θυμίνη (Τ). Οι τέσσερις αυτές βάσεις του DNA συγκροτούν το κατασκευαστικό σχέδιο του ανθρώπινου σώματος, το οποίο καθορίζει τα εξωτερικά του χαρακτηριστικά.

Αντίστοιχα οι χυμοί αποτελούν, κατά την αρχαία διδασκαλία, τα δομικά στοιχεία του ανθρώπινου σώματος. Συνεπώς το σημείο σύγκλισης μεταξύ της αρχαίας διδασκαλίας και της σύγχρονης επιστήμης βρίσκεται στην κοινή αντίληψη περί της υπάρξεως βασικών δομικών λίθων από τους οποίους εξαρτάται η ζωή.

Η κράση των χυμών δεν συντελεί μόνο στη διατήρηση της υγείας, αλλά, σε συνάρτηση με την αναλογία με την οποία υπάρχουν στον καθένα, δημιουργεί και διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες, γεγονός που οδηγεί στην εμφάνιση τεσσάρων βασικών τύπων ανθρώπων και συμπεριφορών.

Ετσι λοιπόν ο Αέρας, που είναι υγρός και θερμός, σχηματίζει το αίμα και ο τύπος που δημιουργείται είναι ο Αιματώδης. Η Φωτιά, που είναι ξερή και θερμή, σχηματίζει την Ωχρά (ξανθή ή κίτρινη) χολή και ο τύπος είναι ο Χολώδης.

Η Γη, που είναι ξερή και ψυχρή, σχηματίζει τη Μέλαινα (σκούρα ή μαύρη) χολή και ο τύπος είναι ο Μελαγχολικός. Το Νερό, που είναι υγρό και ψυχρό, σχηματίζει το φλέγμα και ο τύπος είναι ο Φλεγματικός ή Λυμφατικός.

Ειδικότερα: «αναγνωρίζεται ο χολώδης, ο οποίος θεωρείται δηκτικός και θερμόαιμος, ο αιματώδης, που είναι εύχαρις και ελαφρός· ο φλεγματικός, που χαρακτηρίζεται ως ξηρός και ψύχραιμος· και ο μελαγχολικός, ο οποίος είναι σοβαρός και βαρύς».

Ωστόσο το αίτιο της υπάρξεως ποικιλίας χαρακτήρων αποδίδεται από τον Ιπποκράτη στην περιβαλλοντική επίδραση, γεγονός που δηλώνει ότι οι επιπτώσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος δεν περιορίζονται μόνο στις σωματικές, αλλά περιλαμβάνουν και την ψυχική κατάσταση του ανθρώπου.

Δεν θα πρέπει εδώ να λησμονηθεί το γεγονός ότι η σωματική υγεία βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση και με την ψυχική κατάσταση και με τη σωματική διάπλαση του ατόμου.

Η διαπίστωση της ιδιοσυστασίας του ατόμου αποτελεί σύμμαχο στην διατήρηση της ισορροπίας των λειτουργιών του ανθρώπινου οργανισμού. Το Ιπποκρατικό σύστημα αναζητώντας τα δομικά στοιχεία του ανθρώπινου σώματος, υποστήριξε ότι η υλική υπόστασή του αποτελείται από 4 χυμούς. Η σύλληψη αυτή του Ιπποκράτη κατέστη μία από τις θεμελιώδεις αρχές που επηρέασαν την ιατρική για αιώνες μετά τον Ιπποκράτη.

Οι 4 χυμοί βρίσκονται σε αντιστοιχία με τα 4 στοιχεία. Η θεωρία αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι οι χυμοί του ανθρώπινου σώματος αναμειγνύονται ή μεταβάλλονται με διαφορετικό τρόπο στην υγεία, απ΄ότι στην αρρώστεια. Η υγεία του ανθρώπου διατηρείται όταν οι χυμοί αναμειγνύονται κανονικά. Η αρρώστεια οφείλεται στην κακή και άνιση μείξη των χυμών του σώματος. Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη υπάρχουν 4 διαφορετικοί χυμοί που παράγονται στον ανθρώπινο οργανισμό, ο άνθρωπος δηλαδή έχει μεικτή ιδιοσυστασία, η κυριαρχία ενός χυμού από τους υπόλοιπους επηρεάζει την εικόνα, την εμφάνιση και τη συμπεριφορά ενός ανθρώπου. Έτσι λοιπόν όταν κάποιος χυμός υπερτερεί, γίνει δηλαδή κυρίαρχος, τότε έχουμε μία συγκεκριμένη ιδιοσυστασία. Ωστόσο όπως περιγράφει ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης, οι άνθρωποι έχουμε μικτή ιδιοσυστασία!